'Karta do zvijezda' Davida Cronenberga je efektna satira na račun Hollywooda

Cijenjeni kanadski sineast David Cronenberg slavu je među kritičarima i filmofilima stekao početkom osamdesetih godina  filmovima 'Moć razaranja' i 'Videodrom', premda je i nekoliko godina ranije kod upućenijih ljubitelja filma uživao status relevantnog redateljskog imena. 

Od samih početaka u drugoj polovici sedamdesetih s naslovima kao što su 'Shivers', 'The Brood' ili 'Rabid', Cronenberg je važio za začetnika takozvanog tjelesnog horora. U većini navedenih filmova  ovaj se Kanađanin bavio propitivanjem seksualnosti kroz prizmu odnosa ljudske anatomije i tehnologije - ponajviše tehnološke evolucije - najčešće manifestirajući svoj redateljski senzibilitet prizorima fizičkih metamorfoza, kao i potresnim scenama umiranja.

Kasnija i još popularnija ostvarenja poput  'Muhe' i 'Ukletih blizanaca' nisu se tematskim motivima nimalo udaljila od Cronenbergovih autorskih opsesija  te su dodatno učvrstila redateljevu reputaciju, iako su ponegdje i ponovila prigovore pojedinih komentatora o precijenjenosti cjelokupnog dotadašnjeg opusa Davida Cronenberga.

 S takvim se stavovima nije teško složiti; premda su i 'Videodrom' i  'Ukleti  blizanci' u mnogočemu neponovljiva filmska iskustva (sociološka komponenta o utjecaju televizije iz 'Videodroma' bila je 1983. godine gotovo proročanska), značaj tih filmova istican je ipak ponajviše zbog Cronenbergove neupitne hrabrosti da se posveti određenim kompleksnim i, u etičkom smislu, delikatnim temama, a ne zbog redateljevog virtuoznog prosedea. Naime, pored kirurški precizno režiranih sekvenci, u  dobrom dijelu Cronenbergovih filmova nesumnjivo ima naznaka trivijalizacije nasilja, prilično plošne karakterizacije likova i relativno česte dramaturške nekoherentnosti.

Drugim riječima, Cronenbergu s aspekta izvedbe nitko ne može osporiti režijsku kompetenciju, ali teško se oteti dojmu kako su, primjerice, ginekološki instrumenti za žene mutante iz 'Ukletih blizanaca' isključivo u funkciji šokiranja gledatelja, a nipošto sastavni dio njegove jedinstvene autorske poetike. Odnosno, čini se kako je jedna od najočitijih Cronenbergovih nakana zapravo provokacija. Podosta hrabra u konceptualnom smislu, doduše, ali, na koncu, nikad istinski emotivno provokativna, već, naprotiv, ponekad i vrlo plošna kad su emocije u pitanju.

Potvrdio je to i narednim djelima 'Goli ručak' i 'Sudar' koji su ponovno sadržavali veoma intrigantnu - ali nedovoljno dobro razrađenu - premisu, i u konačnici ipak ispali iznadprosječnim filmovima, što se posebno odnosi na ekranizaciju romana Williama Burroughsa.

U dvijetisućitim godinama Cronenberg potpisuje dva vrlo uspjela filma –  'Povijest nasilja' i 'Ruska obećanja', oba s Viggom Mortensenom u glavnoj ulozi. Po prvi put su tada okorjeli obožavatelji redatelju zamjerili odstupanje od tipičnih cronenbergovskih tema, preciznih i beskrajno hladnih filmskih priča, a okretanje mainstreamu i publici iz multipleksa protumačili nedostatkom inspiracije. Istina je da u 'Povijesti nasilja' i 'Ruskim obećanjima' nije bilo žanrovskih elemenata body horrora, ali te filmove zato nedvojbeno rese cronenbergovska ambivalentnost i nelagoda.

'Opasna metoda' i  'Cosmopolis' bezrazložno su popljuvani od strane kritike jer su u pitanju poprilično solidni filmovi, dok se potonji može pohvaliti i s nekoliko uistinu bravurozno režiranih sekvenci.

Najnoviji film Davida Cronenberga, naslovljen 'Karta do zvijezda', prošao je zapaženo na filmskom festivalu u Cannesu gdje je Julianne Moore osvojila nagradu za najbolju glumicu.

'Karta do zvijezda' priča dvije priče. Prva je o obitelji Weiss na čijem je čelu Stafford, self help guru i maser koji je na prodavanju magle holivudskim zvijezdama zaradio ozbiljne novce. Sin Benjie je dječja filmska zvijezda i upravo je izašao s rehabilitacije, dok su se kćerke Agathe Weissovi odrekli i ona se, također nakon rehabilitacijskog tretmana zbog piromanstva, vraća u Los Angeles gdje upoznaje glumca i vozača limuzine Jeromea.

Druga priča prati Staffordovu pacijenticu Havanu, ostarjelu i zaboravljenu glumicu koja se očajnički želi vratiti na velike ekrane rimejkom filma iz šezdesetih koji je proslavio njezinu pokojnu majku, čiji je duh počinje proganjati.

Ukratko, ovakav sižejni bućkuriš o licu i naličju industrije zabave zaista nije nešto što bi se očekivalo od Cronenberga, i 'Karta do zvijezda' ne spada u isti kolosijek s nijednim od spomenutih mu filmova, osim 'Cosmopolisom' s kojim dijeli estetiku i simboliku. Oba filma u neku su ruku antropološki eseji o hermetičkim svjetovima reduciranih emocija i u oba Cronenberg varira slične stilske okosnice.

'Karta do zvijezda' je, međutim, bolji film. Još bolji bi - po ovom scenariju Brucea Wagnera - jamačno režirao Cronenbergov imenjak Lynch, na čiji 'Mulholland Drive' pomalo podsjeća 'Maps to the Stars', posebno u scenama s Julianne Moore i duhom njezine majke. Cronenberg, doduše, ne njeguje nadrealistički pristup naraciji pa stoga i ne kreira unikatni nadrealni svijet poput Davida Lyncha u spomenutom remek-djelu.

Osim što pruža interesantan insajderski pogled na 'tvornicu snova' sa svim tim nastranim likovima koji gube dodir s realnošću, 'Karta do zvijezda' je i efektna satira na račun Hollywooda, koja, međutim, u određenim trenucima postaje mrvicu karikaturalna, i kojoj primjetno nedostaje više crnog humora.

Ono što je, pored izvrsno napisanih i britkih dijaloga, najzanimljivije u filmu jest njegova autentičnost i plastičnost u ocrtavanju likova. Tomu, naravno, pridonose i glumci od kojih - pored nenadmašne Julianne Moore - još treba spomenuti Miju Wasikowsku, Evana Birda i Johna Cusaka.

Ako su Cronenbergovi filmovi do sada počesto bili biološki horori, njegov recentni film vjerojatno će za nekoga biti fiziološki horor. U 'Karti do zvijezda' likovi obavljaju svoje fiziološke potrebe pa tako masturbiraju i puštaju vjetrove dok sjede na WC školjci. A ima i  incestuoznih odnosa, ako vam je već do horora.